Tyflografika to grafika wypukła która umożliwia osobom niewidomym odczytywanie różnych informacji graficznych dotykiem, popularnie nazywana rysunkami dla niewidomych, rysunkami reliefowymi lub reliefami.
Podstawowe zastosowanie to pomoce naukowe, mapy, plany, wykresy, schematy itp.
Istnieje szeroki zakres technik które pozwalają przekształcić rysunek do postaci reliefu.
Mogą one polegać na przetłaczaniu papieru, tworzywa a inne na nanoszeniu farb strukturalnych za pomocą klasycznych lub cyfrowych technik drukarskich.
Te najbardziej skomplikowane wykorzystują drukarki 3D lub frezarki CNC.
Podczas projektowania i realizacji uwzględnia się ograniczenia dotyku oraz postrzegania otoczenia przez osoby niewidome.
Zasady projektowania rysunków wypukłych, jaką spełniają rolę w edukacji i sposób w jaki funkcjonują jest przedmiotem różnych ogólnie dostępnych opracowań.
W przypadku malarstwa, podczas przekształcania obrazów znanych malarzy do formy reliefu musimy mieć nieco inne podejście .
Podstawowa formą opisu obrazu jest audiodeskrypcja czyli opis słowny przygotowany specjalnie dla osób niewidzących. Tyflografika pełni rolę dodatkową, przekazuje informacje o zawartych w obrazie elementach, kształcie, wielkości, wzajemnych proporcjach, położeniu.
Uzupełnia opis słowny ponieważ treść obrazu często nie ma odniesienia do rzeczywistości i znanych na co dzień obiektów a i pozornie czytelna grafika potrafi być nieźle zagmatwana, trudna do dokładnego opisania a zwarta forma audiodeskrypcji nie pozwala na przydługie opisy.
Są dzieła które dobrze podlegają konwersji ale są też trudniejsze, gdzie nawet osoby widzące maja problem ze zrozumieniem treści.
Projekt musi dokładnie odwzorowywać położenie elementów obrazu, nie być przesadnie uproszczony do kilku kresek i kropek lub przeładowany detalami. Dlatego wyodrębniamy najistotniejsze elementy i nadajemy im formę klasycznej płaskorzeźby.
Pomimo że dotyk ma małą rozdzielczość pomaga uzupełnić informacje które za pomocą słów są niemożliwe do przekazania.
Jednoczesne słuchanie audiodeskrypcji i dotykanie reliefu potęguje wrażenia i tworzy przekaz multisensoryczny.
Projekt
Projekt tyflografiki wykonujemy w programach do modelowania 3D. Obrazowo opisując odbywa się to na zasadzie rzeźbienia w cyfrowej glinie za pomocą cyfrowego dłuta.
Jest to żmudna praca i nie ma możliwości jej zautomatyzowania. Każdy element musi być modelowany dokładnie w tym miejscu co na grafice i nie ma miejsca na artystyczne improwizacje.
Poprawność modelu można zweryfikować dopiero po wykonaniu tyflografiki, dlatego niezwykle istotne jest w tej pracy doświadczenie i cierpliwość aby nie popełnić żadnego błędu na etapie projektowania. Elementy musza być czytelne w dotyku, nie mogą się zlewać lub wywoływać nieprzyjemnych wrażeń poprzez ostre lub kłujące elementy.
Całość jest wielokrotnie sprawdzana i weryfikowana.
Czynny udział w powstawaniu tyflografiki mogą mieć udział wszyscy zainteresowani projektem.
Szczególną trudność stanowią grafiki abstrakcyjne które nie zawierają elementów które można bezpośrednio odnieść do otaczających nas przedmiotów np. "to jest głowa, to jest koń, to jest trwa, to jest woda".
W takich przypadkach szczególnie ważna jest współpraca z osobami które mają dużą wiedzę i mogą weryfikować kolejne wersje projektu.
Aby to było możliwe udostępniamy je jako modele 3D oraz wizualizacje 2D, do których oglądania wystarczy komputer z przeglądarką internetową. Nie jest wymagane żadne dodatkowe oprogramowanie.
Przykładowy model 3D który można obejrzeć z każdej perspektywy i odległości manipulując myszką. <LINK>
Prezentacja 2D wykonana na zasadzie animacji przenikania się obrazów model-obraz. <LINK> Animację wywołujemy poprzez najechanie myszką na grafikę.
Dzięki takiemu przepływowi pracy nie robimy naszym klientom niespodzianek.
Umożliwiamy im pełne uczestnictwo w powstawaniu modelu i zgłaszaniu uwag. Wszystkie propozycje nanosimy na model i przedstawiamy kolejną wersję do oceny.
Model trójwymiarowy który powstaje jest uniwersalny i może być wykorzystany do innych celów takich jak wykonanie silikonowych form odlewniczych, form do termoformowania czy nawet prezentacji multimedialnych 2D lub 3D.
Jest on przekazywany zamawiającemu w postaci pliku *obj.
Wykonanie
Ostateczna wersja projektu tyflografiki jest przekazywana do produkcji.
Jest to model cyfrowy na podstawie którego obrabiarka CNC, sterowana numerycznie wykonuje dokładną kopię w bloku akrylu.
Akryl jest tworzywem sztucznym o wysokich walorach użytkowych.
Jest odporny na dotykanie i częste mycie i nie zmienia swojego wyglądu przez wiele lat.
Bardzo dobrze poddaje się obróbce i dzięki temu można uzyskać w nim niezwykle małe detale oraz faktury.
Wielkość tyflografiki oscyluje w okolicach formatu A3. Mniejsze tyflografiki można wykonać jeżeli ilość detali na obrazie jest niewielka. Większe nie są zalecane pomimo że teoretycznie czytelność ich powinna wzrosnąć. Niestety przy dużym formacie dostęp do każdego obszaru w przypadku dzieci lub osób z organiczną sprawnością ruchową może być problemem. Również większa ilość detali niekoniecznie poprawi czytelność w dotyku a może go wręcz zagmatwać poprzez natłok informacji.
Grubość reliefu wynosi od 5-25mm i uzależniona jest treści grafiki.
Obróbka CNC polega na rzeźbieniu w bloku akrylu, czyli usuwaniu zbędnego materiału. Jest to proces odwrotny do druku 3D gdzie materiał jest nakładany w postaci cienkiej nitki tworzywa.
Proces usuwania materiału powtarzany jest kilkakrotnie za każdym razem wykonywany coraz dokładniejszym narzędziem. Od dokładności tej obróbki zależy czytelność detali, jakość powierzchni i faktur.
Na wykonanie modelu poświęcamy do kilkunastu godzin obróbki.
Na zdjęciu widoczny jest efekt tej pracy. Delikatnie matowa powierzchnia wykonana podczas obróbki polepsza wrażenia dotykowe, powoduje ze palce nie ślizgają się po rysunku. <ZDJĘCIE>
Podsumowanie
Poruszone zagadnienia zarówno projektowania produkcji jak i samej idei konwersji grafik do tyflografiki są bardzo obszerne i zostały tutaj jedynie zasygnalizowane w kontekście tego co wykonujemy. Jeżeli macie Państwo dodatkowe pytania proszę o kontakt mailowy lub telefoniczny. Chętnie odpowiadamy na wszystkie pytania.